Siyasal parçalanmışlık geniş yerleşim ve tahkimat ağıyla birleştiğinde, Luvileri dış baskılara karşı son derece dirençli kılmış ve kültürel ve dilsel geleneklerinin Tunç Çağı devletlerinin çöküşünden sonra da varlığını sürdürmesine olanak tanımıştır. Luvi hiyeroglif yazısının Demir Çağı boyunca kullanılmaya devam etmesi, onların entelektüel ve idari geleneklerinin Tunç Çağı devletlerinin yıkımından sağ çıktığını göstermektedir.
Luvi dili sonraki Anadolu kültürleri üzerinde kalıcı bir etkiye sahipti. Anadolu ve ötesinde Luvi isimlerinin ve sembollerinin yaygın kullanımı, bu kültürün bölgenin kimliği üzerindeki kalıcı etkisini ortaya koymaktadır. Luvi kökenli kelimelerin Hititçe, Yunanca ve Frigce’ye girmesi, özellikle yönetim, din ve askeri terminoloji alanlarında süregelen kültürel etkileşimlere işaret etmektedir. Tarhuntaşşa (fırtına tanrısının şehri) gibi Luvi kökenli kişi ve yer adlarının korunması, Luvi dilsel etkisinin geçici olmadığının, aksine bölgesel kimliğe derinlemesine nüfuz ettiğinin göstergesidir. Luvice konuşan topluluklar zayıfladıktan sonra bile dilleri, ardıl devletlerin kelime dağarcığını ve idari uygulamalarını şekillendirmeye devam etmiş, Luvilerin kültürel bilginin korunması ve aktarılmasındaki rolünü yansıtmıştır.
Anadolu'nun en yaygın yerel dili Luviceydi.
Hitit açık hava tapınağı Yazılıkaya’daki A Odası’nın batı duvarındaki kabartmalar. Merkezde boğa adamlar (© Luwian Studies #1213)
Luvice konuşanlar, Ege Denizi'nin doğu kıyısından Fırat vadisine kadar uzanan geniş bir bölgede yaşamışlardır.
Luvilerin dini inançları ve mitleri, antik Yakın Doğu ve Akdeniz’deki daha geniş geleneklerin şekillenmesinde önemli bir rol oynadı. Hitit ve daha sonraki Yunan mitolojilerindeki birçok tanrı Luvi kült pratikleriyle açıkça paralellik göstermektedir. Örneğin, hava tanrısı Tarhunt Zeus ve diğer Hint-Avrupa gökyüzü tanrılarıyla dikkat çekici benzerlikler taşımaktadır. Kayalık kutsal alanların ve anıtsal kabartmaların dinsel kullanımı Anadolu’da MÖ 1. binyıl boyunca varlığını sürdürmüş ve sonraki kültürlerin dinsel ikonografisini etkilemiştir. Kaya tapınaklarında ve anıtsal kabartmalarda tanrılara tapınma geleneği Luvi kültürünün çöküşünden çok sonra bile Anadolu’da varlığını sürdürdü.
Luviler, Frigya, Lidya ve Karya gibi sonraki Anadolu devletlerinin ortaya çıkışında merkezi bir ekonomik ve siyasi rol oynadılar. Efsaneleşen Midas ve Kroisos (Karun) gibi hükümdarların zenginliği Luvi döneminde geliştirilen kaynaklara ve ticaret ağlarına dayanıyordu. Ekonomi tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilen Lidya’daki paranın icadı, kökleri Luvi Anadolu’suna dayanan daha büyük bir yenilik mirasının parçası olarak görülebilir. Bu gelişmeler antik dünyayı şekillendiren ekonomik yapıların temelini attı ve Luvi kültürünün Anadolu’nun ekonomik ve siyasi dokusundaki kalıcı etkisinin bir kanıtı oldu.
Luvilerin antik Akdeniz üzerindeki entelektüel etkisi onların belki de en önemli miraslarından biridir. Homeros, Herodot ve İyonya filozofları gibi Batı Anadolu kökenli erken dönem Yunan düşünürleri Luvi geçmişine derinlemesine bağlı bir kültürel mirasla iç içe yaşıyorlardı. Ticaret ve göç yoluyla sağlanan Anadolu ile Yunanistan arasındaki fikir alışverişi Batı medeniyetinin entelektüel temellerinin şekillenmesinde merkezi bir rol oynadı.
Luvilerin katkılarını tanımlamak antik dünyada bilginin, geleneklerin ve kültürel uygulamaların nasıl aktarıldığını ve dönüştüğünü daha ayrıntılı bir şekilde anlamamızı sağlamaktadır. Bu süreç, uzun vadede Avrupa entelektüel tarihinin gelişimini de etkilemiştir.
Hattuşa’nın Güneykalesi’ndeki 2 No’lu Odada, Hitit kralı Šuppiluliuma’ya (muhtemelen I. Šuppiluliuma) ait 4 metre uzunluğunda bir Luvi hiyeroglif yazıtı yer alır. Bu yazıtta büyük kral, askeri seferlerini ve Batı Anadolu’da kurduğu şehirleri anlatmaktadır. (© Luwian Studies #1031)
Luvilerin sanatsal ve mimari mirası Anadolu ve Doğu Akdeniz üzerinde kalıcı bir etki bıraktı. Karabel ve Eflatunpınar’daki gibi Luvi hiyeroglifleri içeren anıtsal kabartmalar ve yazıtlar MÖ 1. binyıla kadar varlığını sürdüren kendine özgü bir görsel dile işaret etmektedir. Bu sanatsal gelenekler, Yeni Hitit Krallıkları ve Frigya gibi sonraki Anadolu devletlerini etkiledi; bu etki, onların taş kabartmalarında ve koruyucu tanrılarla süslenmiş şehir kapılarında açıkça görülmektedir.
Luvi sanatının dikkat çekici bir özelliği dini ve siyasi ikonografinin doğal peyzajla bütünleştirilmesiydi. Kaya kabartmaları ve yazıtlar, ilahi olanı doğal çevreyle buluşturuyor ve kutsal mekânları görünür kılıyordu. Yazılıkaya gibi açık hava tapınakları, din ile doğanın birleştiği kült alanları olarak işlev görüyordu. Bu uygulama, daha sonraki Lidyalılar ve Likyalılar gibi halklar tarafından benimsenen kültürel bir örnek oluşturdu. Dolayısıyla, Luvi görsel dili yalnızca kendi kimliklerinin bir ifadesi olmakla kalmamış, aynı zamanda sonraki uygarlıklara sanatsal ve dini ilham kaynağı olmuştur.
Batı Frig kültürünün birçok özelliği şüphesiz Geç Tunç Çağı’ndaki Batı Anadolu kültüründen miras alınmıştır.
Luviler, Anadolu’nun stratejik önemine büyük katkıda bulunarak onu medeniyetler arasında bir köprü haline getirdiler. Önemli ticaret yollarını kontrol etmeleri, Mezopotamya, Ege ve Levant arasında mal, insan ve fikir alışverişini kolaylaştırdı. Bu kültürel ve ekonomik etkileşimler yalnızca Luvi toplumunu zenginleştirmekle kalmadı, aynı zamanda metal işçiliği tekniklerinden dini senkretizme ve idari modellere kadar pek çok yeniliğin geniş çapta yayılmasını sağladı. Luvilerin yerel Anadolu geleneklerini dış etkilerle birleştirme yeteneği, kültürel başarılarının sonraki dönemlere taşınmasını güvence altına aldı. Luvilerin Anadolu’nun ve komşu bölgelerin ekonomik ve kültürel bütünleşmesine yaptıkları katkı ancak yeni yeni anlaşılmaya başlanmaktadır.